Với sự tiến bộ không ngừng của xã hội và sự phát triển vượt bậc của khoa học công nghệ, cuộc sống của chúng ta đang thay đổi từng ngày. Xã hội con người bắt đầu trở nên khó đo lường hơn và thế giới quan, nhân sinh quan cũng như thái độ tình cảm của con người trải qua nhiều thay đổi chấn động. Với tốc độ cập nhật kiến thức nhanh chóng, nhịp sống của con người cũng tăng nhanh theo, mọi người phải chịu nhiều áp lực hơn, lâu dần sẽ nảy sinh những cảm xúc không tốt và nếu không thể cân bằng lại cảm xúc và tinh thần của mình, có thể bản thân sẽ sụp đổ.
Sự định hình nên con người chính là tinh thần, là cảm xúc bên trong cũng như cách nhìn nhận về cuộc sống và mọi thứ đều xuất phát từ cái tâm bên trong của mỗi người. Tu tâm dưỡng tính không chỉ là giá trị tư tưởng mỗi người cần hướng tới mà còn giúp cảm nhận được giá trị của bản thân và ý nghĩa của cuộc sống.
Cái Tâm – “Trái tim” của con người
Khía cạnh cơ bản nhất của triết học là coi tâm trí là vấn đề của tinh thần chứ không phải tri thức, tức là về giá trị và ý nghĩa của cuộc sống con người, chứ không phải mức độ hiểu biết về thế giới. Ngày nay, trí tuệ con người đã phát triển đến mức rất cao và đã có những thành tựu to lớn nhưng chúng không giải quyết được vấn đề về tình cảm, ý chí, tự do, nhu cầu, mục đích, đạo đức, thẩm mỹ… của con người và những vấn đề này lại là những giá trị cơ bản trong đời sống.
Vi thế tâm nghĩa là trái tim của con người, là bản chất bên trong của mỗi người để giúp chúng ta có thể sống và thể hiện cảm xúc, tâm tư. Tâm là sự thống nhất giữa thể xác và tinh thần, “tâm là chủ của thể” và tâm bất ly thân. Cái tâm của con người là lấy tình cảm, ý chí, đạo đức, mỹ học làm yếu tố cốt lõi, thể hiện chúng như một triết lý chân chính của con người.
Sự biểu hiện của chữ “Tâm” ra bên ngoài
Quá trình học hỏi tâm trí của chính mình là quá trình khám phá những bí ẩn của cuộc sống để chúng ta có thể sống hết mình, làm cho cuộc sống thú vị hơn, hạnh phúc hơn thông qua những màu nhiệm của sự sống như hạnh phúc, niềm vui, màu nhiệm của sự thành công, khi ước mơ trở thành hiện thực… Chỉ khi tâm được đánh thức mới có thể thực sự sống và trải nghiệm cảm xúc vui vẻ, hạnh phúc hay bồn chồn lo âu của cuộc sống.
Sức mạnh của tâm hồn gồm năng lượng tích cực và tiêu cực. Năng lượng tích cực sẽ giúp bạn vượt qua khó khăn và thất bại và nó là sự tổng hợp từ động lực của ước mơ, mục tiêu, sự kiên trì, của tình yêu và lòng biết ơn. Vì vậy, thành công trong cuộc sống phụ thuộc vào con người bên trong của mỗi người. Nếu bạn nhìn mọi thứ bằng trái tim thì bạn cũng sẽ hiểu rõ bản chất của thành công, hạnh phúc, niềm vui, sự giàu có đều xuất phát từ trái tim của chính mình, giống như một kho báu khổng lồ đang chờ được đánh thức. Nhưng để đánh thức tâm hồn đang ngủ sau thì đòi hỏi sự tỉnh thức của chính bạn về cuộc sống, về khả kiểm soát bản thân và để tâm trí của bạn tự do, phóng thoáng.
Cuộc sống là một quá trình tìm đến hạnh phúc và đó cũng là một quá trình tu luyện bản thân. Thành công thực sự nằm ở bên trong, và những giá trị hiện hữu bên ngoài đang đánh thức dần tâm hồn ấy.
Cái tâm của con người chính là ngọn đèn chỉ dẫn cho mỗi người trong những quyết định và hành động của họ. Thông qua cái tâm, chúng ta mới có thể đưa ra những quyết định dựa trên đạo đức và giá trị tốt đẹp, đồng thời giúp chúng ta xây dựng những mối quan hệ tốt đẹp với người khác, thúc đẩy mối quan hệ xã hội hiệu quả, từ đó mang lại sự hài lòng cá nhân, gây dựng uy tín từ mọi người… Thông qua trái tim (cái tâm của mình), chúng ta không chỉ phát triển bản thân mà còn thể hiện sự nhiệt huyết, tận tâm và đam mê với mọi thứ.
Tóm lại, cái tâm chính là nguồn động viên tinh thần để chúng ta duy trì giá trị đạo đức trong mọi khía cạnh của cuộc sống và triết lý của Phật giáo hiện nay giáo dục, đinh hướng đúng và sát nhất đối với tinh thần/ bản chất của con người.
Bức tranh thư pháp chữ “Tâm” sẽ nhắc nhở mỗi người về giá trị bản chất thực sự của tâm hồn, tinh thần, đạo đức trong mỗi người.
Làm thế nào để tu tâm bản thân mình?
Thanh lọc tâm trí của bản thân, tự khắc môi trường sẽ được thanh lọc. Tinh thần bên trong của con người là quan trọng nhất và chỉ khi tinh thần và tri thức phối hợp nhuần nhuyễn với nhau thì mọi suy nghĩ hành động sẽ thể hiện được giá trị của nó và rất bền vững.
Việc “tu tập” được nhắc đến trong Phật giáo là để sửa chữa những sai lệch trong hành vi và tâm hồn (tinh thần) của bản thân; đặc biệt quan trọng là thanh lọc tâm hồn trước bởi vì sau khi thanh lọc tâm hồn thì suy nghĩ, lời nói và hành động tự nhiên được sửa chữa còn nếu tâm hồn chưa được chấn chỉnh mà thể hiện bên ngoài ngoan ngoãn thì có thể chỉ vì sợ pháp luật hoặc dư luận, khi ở một mình thì chắc chắn sẽ thể hiện bản chất thực sự của tâm hồn.
Mặc dù tư tưởng và quan niệm mà chúng ta đã phát triển từ khi còn nhỏ rất khó thay đổi nhưng con người thì dễ uốn nắn, lòng người có thể thay đổi thông qua giáo dục, chỉ cần bạn có chí, kiên nhẫn, thấu hiểu thì bản chất bên trong sẽ dần thay đổi hoặc được đánh thức.
1. Hết mình, nhiệt tình thay vì phấn đấu
Chúng ta đã được cha mẹ kỳ vọng từ khi còn nhỏ rằng khi lớn lên sẽ có thể “vươn lên” một tầm cao nên chúng ta phải làm đủ mọi cách để tranh giành danh dự, uy tín, tài sản, quyền lực, địa vị, sự cảm thông, sự ủng hộ… Tất nhiên, không có gì sai khi phấn đấu để đạt được thành công, nhưng việc tự gây áp lực, thậm chí đàn áp người khác để mình leo lên là vô đạo đức. Tốt hơn hết là thay sự phấn đấu bằng mọi giá bằng sự tận tụy cống hiến, hết mình với bản thân trong mọi việc.
2. Thay hưởng phúc bằng tích đức
Theo quan điểm của Phật giáo, phước lành của một người là hạn chế giống như tiền gửi trong ngân hàng chỉ có giới hạn dù nhiều tới đâu. Tài sản của một người được chia năm phần – chính quyền mục nát, kẻ trộm cướp, nước ngập nhà, hỏa hoạn hoặc con cái phá hoại.
Thời gian là vô tận và chúng sinh cũng vô hạn, miễn là trái đất còn tồn tại thì chúng sinh còn sống. Tuy nhiên, bản thân trái đất là nguồn hữu hạn giống như phước, càng phung phí thì càng mất nhiều phước. Đây không chỉ là sự lãng phí vật chất mà còn là sự tổn hại đến tâm hồn và hậu quả cuối cùng do chính chúng ta gánh chịu.
3. Nhân và quả
Theo Phật giáo, “Nhân quả” ám chỉ mối quan hệ về thời gian, việc chúng ta làm bây giờ chắc chắn sẽ có hậu quả trong tương lai và việc chúng ta có bây giờ là kết quả của việc đã làm trong quá khứ. Người bình thường như chúng ta chỉ có thể nhìn, nhận biết và hiểu được nhân quả của lịch sử, bởi vì dù tốt hay xấu thì chúng ta đều đang phải gánh chịu hậu quả của người trước.
Nho giáo nói: “Gia đình tích thiện thì phải có lễ trường tồn”, nghĩa là nếu tổ tiên có đạo đức thì con cháu đương nhiên thịnh vượng; nếu tổ tiên không có đạo đức và làm nhiều điều xấu thì con cháu chắc chắn sẽ phải chịu đau khổ. Quan niệm này về nhân quả đôi khi đúng, đôi khi có vẻ không phù hợp với thực tế bởi vì một số gia đình làm việc tích đức nhưng không có con cái… nhưng trong Phật giáo có khái niệm “Tam giới”, về kiếp trước kiếp sau.
Đối với người bình thường hoặc không phải là Phật tử, hãy coi nó như niềm tin, từ góc độ của niềm tin thì sẽ là thực tế. Sự xuyên không về quá khứ, tương lai và hiện tại để giải thích nhân quả là hợp lý. Tóm lại mỗi người đều có nghiệp lực của chính mình, và điều quan trọng nhất là dựa trên cơ sở ấy để dốc hết tâm sức của chính mình vào hiện tại, đó là đối mặt với hiện thực.
4. Có cái nhìn tích cực về cuộc sống
Đối mặt với môi trường mới và tình hình mới, chúng ta phải có những nhận định nghiêm túc và học cách chủ động đương đầu với thử thách, vượt qua khó khăn, có mục tiêu sống rõ ràng và ý nghĩa, duy trì trạng thái tích cực và lạc quan, tâm trạng vui vẻ và phấn khởi, tràn đầy hy vọng cho tương lai, khi gặp chuyện buồn thì kiềm chế cảm xúc một cách hợp lý.
5. Xây dựng lối sống lành mạnh
Một lối sống lành mạnh đề cập đến việc sống một cuộc sống có thói quen đều đặn, kết hợp làm việc và nghỉ ngơi, sử dụng bộ não một cách khoa học, kiên trì tập thể dục và chú ý đến vệ sinh.
4. Tham gia các hoạt động xã hội
*Tham khảo*
