Việc thờ cúng Thần Tài xuất phát từ tín ngưỡng Trung Hoa và du nhập vào Việt Nam từ rất lâu. Hình ảnh ông thần Tài phổ biến nhất được tạo hình râu tóc đen, một tay cầm đĩnh vàng với vẻ mặt vui tươi, phúc hậu. Về nguồn gốc, có rất nhiều tài liệu ghi lại những câu chuyện khác nhau nhưng phổ biến nhất vẫn là câu chuyện sau:
Trước kia Thần Tài là vị quan cai quản tiền bạc, tài lộc trên thiên đình, người dân dưới hạ giới không hề hay biết đến ông. Trong một lần say rượu, ông rơi xuống trần gian; đầu va vào đá nên bị mất trí nhớ. Sau khi ông tỉnh dậy thì bị mọi người lột hết quần áo mang đi bán, bản thân ông cũng không nhớ điều gì nên đành đi ăn xin. Sau đó có một quán bán thức ăn nhưng rất ế ẩm, thấy ông xin ăn thì mời vào ăn. Điều kỳ lạ sau đó quán bỗng dưng đông khách, mọi người tấp nập ra vào trong trong khi quán đối diện vốn làm ăn rất tốt nhưng bỗng nhiên không ai vào. Chủ quán thấy vậy nên ngày nào cũng mời ông Thần Tài vào ăn.
Được một thời gian, ông chủ thấy ông không làm gì nhưng vẫn có ăn nên đã đuổi ông đi, quán đối diện thấy vậy nên mời ông sang, điều kỳ lạ là khách lại chạy hết sang quán đó. Từ đó, mọi người mua tặng quần áo đúng như bộ quần áo của ông trước khi, và sau khi mặc vào thì lại nhớ hết tất cả và bay về trời. Từ đó về sau ông được mọi người thờ cúng và gọi là Thần Tài, thờ cúng để mong muốn sẽ gặp nhiều may mắn trong làm ăn kinh doanh, sự nghiệp phát triển thuận lợi.
I. Các vị thần Tài trong lịch sử?
Thần tài không chỉ có một vị thần duy nhất mà còn được chia thành Thần tài Văn và thần tài Võ. Thần Tài văn phổ biến nhất là Tài Bạch tinh quân (Triệu Công nguyên soái).
- Thần tài văn liên quan đến thương trường và kinh doanh, quản lý tiền bạc.
- Thần tài võ bảo vệ gia đình, mang lại bình an cho gia chủ.
1. Thần tài Văn
1.1. Bigan
Bigan là một vị quan đức hạnh sinh ra vào thời nhà Âm và nhà Thương, Khổng Tử từng ca ngợi: “Nhà Âm có ba người, Ngụy Tử đến với họ, Kỷ Tử làm nô lệ, Bi Gan chết vì khuyên răn”. Khi đó vua Chu sau khi lật đổ nhà Thương, rất sủng ái Đát Kỷ. Bigan đã khiển trách và phê phán vua Chu một cách công khai: “Nếu không sửa lại luật lệ của các vị vua trước mà dùng lời lẽ của phụ nữ thì tai họa sẽ không còn xa nữa”, chính vì thế mà vua Chu đã kết án tử tội.
Nhờ sự bảo vệ thần kỳ của Khương Tử Nha, Bigan tuy không có trái tim nhưng ông vẫn có thể sống sót với điều kiện Bigan phải hỏi bà bán rau ven đường rằng “người ta không có trái tim thì sao”, nếu người bán rau trả lời “không có trái tim thì vẫn sống” thì Bigan sẽ không chết nhưng nếu bà ấy trả lời “không có trái tim thì sẽ chết”, tức ông ấy sẽ chết ngay lập tức. Nhưng khi gặp người bán rau muống trên đường do Đát Kỷ biến thành (hiện thân là con cáo chín đuôi), ông đã chết.
Theo tín ngưỡng dân gian sau khi Bigan qua đời, Ngọc Hoàng cho rằng ông là người ngay thẳng, trung thành với hoàng đế và yêu nước, còn những nạn nhân vô tội thì bị moi tim, không có trái tim, không ích kỷ và không thiên vị. Vì vậy, ông được mệnh danh là Thần Tài và được ban tặng một con công thánh bằng vàng làm vật cưỡi.
1.2. Phạm Lãi
Phạm Lãi đến nước Tề, cha con ông tự cày cấy làm ăn, được mấy năm thì giàu có nổi danh thiên hạ .Vua Nước Tề biết Phạm Lãi là người hiền nên sai sứ mang ấn tướng quốc đến mời ông vào triều làm tướng quốc. Nhưng làm được ba năm thì ông ngậm ngùi than: “Ở nhà thì có hàng ngàn lạng vàng, làm quan thì đến công, khanh, tướng quốc, kẻ áo vải được thế là tột bậc rồi, giữ mãi cái tiếng tăm lừng lẫy này là không tốt!”. Bèn trả ấn tướng quốc, đem tất cả tài sản chia cho bạn bè, hàng xóm láng giềng và người nghèo và chỉ giữ lại và mang những của thật quý của bản thân. Phạm Lãi dừng chân ở đất Đào, cho nơi đó là ở giữa thiên hạ, tiện đường đổi chác, buôn bán để làm giàu .Phạm Lãi đổi tên mình là Đào Chu Công và cũng chỉ sau mấy năm lại trở thành người giàu có nổi danh thiên hạ rồi lại chia phần lớn tài sản cho bạn bè và xóm làng. Sau đó ông lại kinh doanh lại từ đầu. Vì Phạm Lãi giàu mà có đức nên người đời sau tôn thờ là ông Thần Tài.
2. Thần tài võ
2.1. Triệu Công Minh
Thần tài được thiên hạ tôn sùng là Triệu Công Minh, người có sức ảnh hưởng lớn nhất. Triệu Công Minh là người có năng lực siêu nhiên và đa năng, có khả năng biến hóa vô hạn. Trong tranh Tết xưa, hình ảnh Triệu Công Minh chủ yếu đội vương miện sắt, tay cầm roi báu, mặt đen râu rậm, cưỡi hổ đen, vẻ mặt hung dữ nên người ta còn gọi ông là Thần dẫn dắt những linh hồn ma quỷ, bệnh tật. Việc Triệu Công Minh quản lý tài sản có thể khiến mọi người vui vẻ hòa thuận, phát tài nên cũng phù hợp với mong muốn tìm kiếm sự giàu có của dân gian, vì vậy Triệu Công Minh được dân chúng sùng bái rộng rãi nên danh thần của thế giới âm, bệnh dịch dần bị lãng quên. Thần Tài được mọi người tôn thờ, đội mũ sắt và mặc áo giáp, mặc áo bào, cầm roi, mặt đen, râu rậm, dáng vẻ uy nghiêm. Những chiếc sừng, thỏi lớn, quả cầu… thường được gắn xung quanh.
2.2. Quan Vũ (Quan Công)
Quan Công hay còn gọi là Quan Vũ là một nhân vật nổi tiếng trong Tam quốc. Ngày nay, ngày càng nhiều người coi Quan Công là vị thần bảo vệ vì họ cho rằng ông là người trung nghĩa, dũng cảm và kiên định, là người có đức tin vào Phật giáo, Đạo giáo và Nho giáo, không dễ dàng bị lay động bởi những kẻ tham lợi và phi nghĩa ở đời.
3. Thần tài một phần
3.1. Ngũ thần Tài
Ngũ Thần tài là năm vị thần Tài bao gồm Triệu Công Minh, Tào Bảo, Tiêu Thăng, Trần Cửu Công và Diêu Thiếu Tư.
3.2. Ông Lộc (Phúc Lộc Thọ)
3.3. Lý Quỳ Tổ (李诡祖)
Lý Quỳ Tỏ là một vị quan chức mặc trang phục gấm, thắt lưng bằng ngọc bích, tay trái cầm một thỏi vàng lớn và một cuộn giấy có dòng chữ thu hút sự giàu có và kho báu ở tay phải. Người dân thường treo tranh ông trong phòng khách để cầu tài lộc, may mắn.
3.4. Lưu Hải
Cóc vàng vốn là một loài yêu tinh tu hành chục vạn năm chuyên đi làm hại dân gian. Khi đó Lưu Hải là đệ tử của một trong Bát Tiên lại là người thích chu du tứ phương để cứu dân lành gặp nạn, giúp hàng ma phục yêu. Ông đã dùng mưu kế của mình để làm thương và mất một chân của con cóc vàng, thu phục nó, và từ ngày đi theo Lưu Hải thì cóc vàng đã dùng phép thần thông của mình để nhả tiền, cứu giúp dân khổ. Từ đó mà người ta đã chế tác hình tượng con cóc thiềm thừ 3 chân có miệng ngậm tiền để cầu tài lộc.
II. Ý nghĩa của việc thờ cúng Thần tài
Khi mọi người tôn thờ Thần tài nghĩa là đang cầu xin và thể hiện mong muốn rằng Thần tài sẽ phù hộ cho họ và giúp họ trở nên giàu có. Trong Đạo giáo, mối quan hệ giữa trời và người được đề cao tức là việc thờ thần Tài phải đi đôi với hành động. Nếu tâm sùng bái đặt không đúng chỗ, tâm và Thần tài tất nhiên sẽ không tương xứng, khó có thể phát tài. Thần Tài thích cho đi nhiều nên muốn tu thờ Thần Tài thì mọi người phải bỏ tật xấu tham lam và keo kiệt và làm việc thiện. Mặc dù mỗi người đều có phúc báo khác nhau và có thể không nhất thiết phải là người giàu nhất nhưng chỉ cần bạn có đủ phước đức và cảm thấy đủ thì bạn đã tương xứng với tâm của Thần Tài.
Bạn tham khảo: Hoàng Thần Tài: Xuất thân, văn khấn & cách đọc chú
Đạo Phật cũng nói về nhân quả, nếu Thần Tài có của cải để ban cho chúng sinh thì trong quá trình tu tâm bản thân cũng phải có phước đức, nghĩa là nếu chúng ta muốn tu phước và có được công đức thì chúng ta phải bố thí, tức là cầu mong Thần tài phù hộ giàu có, khi giàu có thì phải cho đi. Học được bản chất của việc thờ Thần Tài thì bạn sẽ hiểu Thần Tài thực sự là chính bạn nên treo tranh Thần Tài để cầu mong giàu có là một phần, ý nghĩa nhất là biết chuyển hóa tâm thế“cầu mong” của cải thành “cho đi” của cải, thì bạn sẽ được giàu có.
III. Cách treo & bảo quản tranh, tượng Thần Tài
1. Treo tranh
- Không được phép treo tranh quay mặt vào nhà vệ sinh, không được phép quay mặt vào bàn ăn hay cửa phòng.
- Thần Tài không thể đặt hoặc treo ở dưới hoặc bên cạnh bàn thờ tổ tiên, cũng không thể ở bên cạnh. Bởi vì tổ tiên chỉ là gia thần và khó có thể so sánh với những vị thần này nên tốt nhất là đặt tượng hoặc treo tranh thần Tài ở trên bàn thờ tổ tiên.
- Không được quay mặt ra ngoài cửa mà chỉ hướng vào trong nhà.
- Vị trí tài chính phải được chiếu sáng bằng ánh sáng và phải sáng sủa, tốt nhất là nên có ánh sáng tự nhiên.
2. Bảo quản tranh
- Không để tranh mạ, dát vàng trong các khu vực bị ố bẩn hay ẩm ướt. Chưa nói đến việc phạm phong thủy nhưng để tranh mạ vàng trong các môi trường như vậy sẽ làm giảm tuổi thọ của tranh và khiến tranh xỉn màu nhanh chóng.
- Đóng khung lồng kính để tránh bụi bẩn, ẩm mốc.
- Vệ sinh tranh định kỳ bằng khăn mềm; sạch sẽ để loại bỏ bụi bẩn, mảng bám không tốt cho tranh.
- Tránh tiếp xúc với các chất dễ oxy hóa như xăng dầu, cồn …
- Nên đến các đơn vị, cửa hàng; công ty kim hoàn để làm mới.
